کسانی که قصد ادامه ی تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و در رشته ی روانشناسی را دارند می توانند در شش گرایش کارشناسی ارشد روانشناسی تحصیل کنند. این مطلب برای آشنایی بیشتر با گرایش های روانشناسی تنظیم شده است که در آن به ترتیب به تک تک این گرایش ها می پردازیم:
1- روانشناسی بالینی
این گرایش قطعا یکی از پر طرفدارترین گرایشهای روانشناسی، همچنین یکی از پرطرفدارترین رشته ها برای ادامه ی تحصیل در دانشگاه است، می توان حدس زد که در سال حدود چهل هزار نفر با قصد قبولی از روانشناسی بالینی در کنکور کارشناسی ارشد شرکت می کنند با این حال آخرین ظرفیت اعلام شده از طرف سازمان سنجش برای پذیرش در این رشته، در دانشگاههای دولتی (روزانه و شبانه)، غیرانتفاعی و پیام نور دویست و پنجاه و پنج نفر است و این کار را برای داوطلبان دشوارتر می کند.
اما واقعا چرا رشته ی روانشناسی بالینی انقدر طرفدار دارد و یک متخصص روانشناسی بالینی در آینده چه کارهایی می تواند انجام دهد؟
هر چند دانشجویان روانشناسی بالینی مانند سایر گرایش ها می توانند در حوزه های مشاوره، پژوهش و تدریس وارد شوند اما آنها بصورت تخصصی برای درمان و کار با اختلالات روانی حاد آماده می شوند، متخصصان روانشناسی بالینی بسیار بیشتر از سایر گرایش ها در بیمارستان های اعصاب و روان دیده می شوند و در کنار روانپزشکان به درمان نابهنجاریهای روانی می پردازند.
از جمله واحدهایی که دانشجویان این رشته در مقطع ارشد باید بگذرانند عبارت است از: نظریه های شخصیت، نظریه های روان درمانی، گروه درمانی، خانواده درمانی، فنون مصاحبه، آزمونهای شناختی، آزمونهای عینی و فرافکن، آسیب شناسی روانی، روانشناسی پزشکی و …
همچنین خود گرایش روانشناسی بالینی نیز دو زیر مجموعه دارد، اولی روانشناسی بالینی کودک است که به اختلالات و روان درمانی کودکان می پردازد و دیگری روانشناسی بالینی خانواده که به اختلال را نه برای فرد بلکه برای خانواده می داند و اعتقاد دارد که برای درمان اختلال فرد صاحب نشانه باید کل سیستم خانواده درمان شود (درمانهای سیستمی) همچنین فردی که در رشته ی بالینی خانواده آموزش می بیند در دادن مشاوره های پیش از ازدواج، زوج درمانی، مشاوره طلاق و … خبره تر از سایر گرایش هاست. کسی که در گرایش بالینی خانواده آموزش می بیند، چند واحد نیز درباره ی روانشناسی کودک و نوجوان باید بگذراند.
2- روانشناسی عمومی
در سخن متخصصان این رشته برای کارهای پژوهشی، تحقیقات و کار در حوزه ی تئوری آموزش می بینند اما با توجه به قانون کنونی کشور در حوزه ی روانشناسی، متخصصان این گرایش می توانند در حوزه ای از جمله درمان و آموزش و پرورش وارد شوند. تنها فرقی که این گرایش با گرایش بالینی دارد از لحاظ نوع آموزشهاییست که دانشجو می بیند. دانشجوی روانشناسی عمومی باید واحدهایی را در اکثر حوزه های روانشناسی (مانند روانشناسی یادگیری، روانشناسی تفکر، روانشناسی رشد، آسیب شناسی، آمار و روش تحقیق، انگیزش و …) بگذراند و در عوض واحد عملی برای آموزشهای روان درمانی ندارد.
کسی که با استفاده از مدرک روانشناسی عمومی می خواهد به کار درمان بپردازد حتما باید در کارگاههای تخصصی درمان، با توجه به رویکرد انتخابی، شرکت کند.
قبولی از کنکور روانشناسی عمومی ساده تر و رقابت در این گرایش کمتر است. از لحاظ بازار کار نیز این گرایش فرق اساسی با گرایش بالینی ندارد. با این حال با توجه به زمزمه های انتقال رشته ی روانشناسی از وزارت علوم به بهداشت ممکن است این وضعیت در آینده برای گرایش عمومی وجود نداشته باشد.
یکی از گرایش های زیرمجموعه ی روانشناسی عمومی نیز رشته روانشناسی اسلامی- مثبت گراست که تنها در دانشگاههای پیام نور ارایه می شود و بازار کار مبهم و نامشخصی دارد. یک گروه از واحدهای این گرایش مربوط به امور دینی می باشد مانند حدیث و روانشناسی مثبت و گروهی دیگر مربوط به روانشناسی مثبت گرا مانند مشاوره و روان درمانی مثبت گرا.
3- روانشناسی تربیتی
این گرایش بیشتر به آموزش و تربیت می پردازد و عده ی قابل توجهی از شرکت کنندگان آن را فرهنگیان تشکیل می دهند. شناخت دانش آموزان، بالا بردن بهره وری تدریس، آشنایی با تدریس پر بازده، آشنایی با فرآیند یادگیری و آشنایی با نحوه ی ارزیابی صحیح از اهداف این گرایش است.
فارغ التحصیلان این رشته می توانند در مدارس و دانشگاه مشغول به کار شوند. رقابت در این گرایش چندان سخت نیست ولی تحصیل در این رشته نیاز به علاقه دارد. در این رشته واحدهایی نظیر نظریه های تربیتی و مکاتب فلسفی، نظریه های انگیزش در آموزش و پرورش، تعلیم و تربیت اسلامی و نظریه و روشهای آموزش ارائه می شود.
4- روانشناسی صنعتی سازمانی
روانشناسی صنعتی و سازمانی را از دو جهت می‌توان بررسی کرد. نخست جنبه‌ی صنعتی آن است که شامل بررسی بهترین شیوه‌ی هماهنگ شدن افراد با شغل‌های مختلف است. گاهی اوقات این بخش از روانشناسی صنعتی، روانشناسی کارکنان نیز نامیده می‌شود. کسانی که در این حوزه کار می‌کنند، شخصیت کارمندان را بررسی می‌کنند و سپس آنها را با کاری که قرار است انجام دهند هماهنگ می‌کنند. کارهای دیگری که در این بخش از روانشناسی صنعتی قرار می‌گیرند شامل آموزش کارمندان، تدوین استانداردهای شغلی و انداز‌ه‌گیری عملکرد شغلی کارمندان است.
جنبه‌ی دیگر روانشناسی صنعتی، بخش سازمانی آن است. این بخش بیشتر بر بررسی تأثیر سازمان بر رفتار افراد تمرکز دارد. ساختار سازمانی، هنجارهای اجتماعی، شیوه‌های مدیریتی و انتظارات شغلی عواملی هستند که می‌توانند رفتار افراد در سازمان را تحت تاثیر قرار دهند.
یک روانشناس صنعتی امیدوار است با فهم چنین عواملی، عملکرد و سلامت افراد را بهبود بخشد و هم‌زمان سودآوری سازمان را نیز افزایش دهد.
این گرایش، گرایشیست که هم ظرفیت کمی در دانشگاه و هم متقاضی کمی در بین دانشجویان دارد. با این حال به نظر می رسد تخصصیست که به شدت در سازمانها مورد نیاز است و برای افراد علاقمند آینده ی شغلی خوبی دارد.
کسانی که در این گرایش تحصیل می کنند باید برای گرفتن مدرک واحدهایی نظیر روانشناسی اجتماعی،بالندگی سازمانی، روان شناسی بهره وری و نگرشها و انگیزش های شغلی را بگذراند.
5- آموزش و پرورش کودکان استثنایی
نام گرایش گویاست و نیازی به توضیح اضافه ندارد. فارغ التحصیلان این رشته به روانشناسی، ارزیابی، تشخیص، آموزش، تربیت و بازپروری کودکان کم توان ذهنی می پردازند و اغلب در مدارس و مراکز مربوط به این کودکان مشغول به کار می شود. اغلب کسانی که جذب این گرایش می شوند به دلیل علاقه و عشقشان به این کودکان است نه بازارکار و درآمد. اغلب واحدهای ارایه شده برای این رشته نیز مربوط به مشکلات و مسایل کودکان کم توان ذهنی و جسمی است.
6- روان سنجی
این رشته به کاربرد آمار و سنجش و اندازه گیری در تحقیقات روانشناسی و آموزشی می پردازد. متخصصین این رشته توانایی ارزیابی اطلاعات سیستمهای آموزشی، پروسه ها و اطلاعات خروجی این سیستمها را دارا می باشند. طبیعیست کسی که می خواهد در این رشته به تحصیل بپردازد باید پایه ی ریاضیاتی قوی ،علاقه ی زیادی به دروس آمار و روش تحقیق و همچنین آشنایی مختصری با چیستی و چرایی علم داشته باشد.
معمولا متخصصان بقیه گرایش ها نیز می توانند تا حدی کارهای متخصص روان سنج را انجام دهند برای همین این رشته در ایران کمترین خواهان و همچنین کمترین ظرفیت را برای پذیرش دارد. واحدهای ارایه شده ی این گرایش عبارتند از:
روشهای آماری پیشرفته، استفاده از کامپیوتر در اندازه گیری، آزمونهای هوش و استعداد، روان سنجی کاربردی و …
