نظریه رشد پیاژه

نظریه پیاژه

اگر داوطلب گرایش های روانشناسی بالینی ، عمومی یا تربیتی باشید ، میدانید که درس روانشناسی رشد ، یکی از دروس مهم برای شما محسوب میشود و قسمت اعظم سوالات درس روانشناسی رشد ، از مباحث نظریات رشد می باشد .

نظریه پیاژه از جمله نظریاتی است که در 5 سال اخیر نسب به نظریات دیگر پر سوال تر بوده است و از نظریات مهم محسوب میشود ، اما برای آنکه بتوانید این نظریه را با جزئیات و تسلط کامل یاد بگیرید نیاز است تا دوره های متعددی از این نظریه داشته باشید .

خانم الهه حیدرپور ، مشاور یک بالینگر ، خلاصه ی این نظریه را برای شما آماده کرده اند تا بتوانید در وقت کمتری ، تسلط لازم را بدست بیاورید ، امیدواریم که براتون مفید واقع بشه ! 🙂

درباره ی نظریه پیاژه چه میدانید؟

نظریه پیاژه بر این باوراست که کودکان با سرعت های متفاوت از مراحل او عبور میکنند به همین دلیل او اهمیت اندکی برای سنین همبسته با این مراحل قائل است، اما او معتقد است کودکان این مراحل را در تسلسلی ثابت و غیرقابل تغییر، طی میکنند.

باید خاطرنشان کرد که پیاژه رسش گرا نبوده است، بلکه معتقد بود که کودک از طریق تعامل با محیط رشد میکند و به دستاوردهایی که درهرمرحله بیان شده است، میرسد.

مفاهیم و سازه های کلیدی نظریه پیاژه

در نظام پیاژه، تحول روانی در چارچوب دو نوع از کلی ترین کنش های زیستی، یعنی کنش “سازش یا انطباق” و کنش “سازمان یا سازماندهی” تحقق میپذیرد.

سازش یا انطباق عبارت است از ایجاد تعادل بین “درون سازی“ و “برون سازی“ . در سازش، طرحواره ها از طریق تعامل مستقیم با محیط ساخته میشوند.

درون سازی به معنی، واردکردن داده های بیرونی در روان بنه ها(طرحواره) است. برای مثال کودک مکیدن پستانک را در طرحواره ی مکیدن خود، درون سازی میکند.

برون سازی به معنی، تغییر دادن روان بنه ها به منظور سازش و همسطح شدن با محیط است. مثلا کودک ابتدا براثر درون سازی، هم به گنجشک و هم به گربه “توتو” میگوید، اما زمانیکه بزرگتر میشود و یادمیگیرد گربه 4پا دارد و بال ندارد، عمل برون سازی انجام میگیرد، یعنی در روان بنه(طرحواره) خود تغییر ایجاد میکند و آن را گربه مینامد.

سازمان یا سازماندهی، معرف اجزاء با کل است. به سازماندهی، فرایند یکپارچه سازی اطلاعات در قالب نظامها نیز میگویند. در سازماندهی، روان بنه ها یا طرحواره های جدید با روان بنه های قدیمی هماهنگ میشوند و این عمل بدون تماس با محیط انجام میشود.

روان بنه ها (طرحواره ها) نخستین واحدهای روانی فرد آدمی را تشکیل میدهند.

روش نظریه پیاژه، روش بالینی است که از آزمودنی سلسله سؤال هایی پرسیده میشود که در مسیر گسترش سؤال ها همواره دو شرط لحاظ میشود:

1. فکر آزمودنی باید قدم به قدم دنبال گردد.

2. از کج روی فکر وی جلوگیری به عمل آید.

عدم مهارت مصاحبه کننده ممکن است به سه نوع سوءتفاهم منتهی شود:

1. پاسخ های آزمودنی ممکن است تحت تأثیر مصاحبه کننده قرارگیرد.

2. پاسخ آزمودنی ممکن است اتفاقی باشد، یعنی وابسته به پدیده هایی که نظارت برآنها مقدور نیست.

3. ممکن است پاسخهای آزمودنی همان مفاهیمی را که مصاحبه کننده استنباط میکند در برنداشته باشد.

برای رفع این عیب ها، مصاحبه کننده باید به ارائه “آزمون مخالف” که هدف آن تأیید یا رد نتایج قبلی است، بپردازد. مثلا زمانی که کودک در آزمایش نگهداری ذهنی آب بگوید: مقدار آب لیوان  A بیشتر است، زیرا درازتر است، آزمایشگر به او میگوید: اما کودکی دیگر میگفت ، مقدار آب لیوان B بیشتر است، زیرا که پهن تر است.

مراحل در نظریه پیاژه

1. مرحله حسی – حرکتی (تولد تا 2سالگی): مرحله حسی- حرکتی شامل 2نیمدوره و 6 زیرمرحله میباشد.

• نیمدوره ی میانگرایی نسبت به بدن خود:

زیرمرحله1 نظریه پیاژه- بازتابها: (تولد تا 1ماهگی)

• بازتابها، عناصر سازنده ی هوش حسی- حرکتی هستند.
• مهم ترین بازتاب، بازتاب مکیدن است.
• این مرحله متمرکز بر درونی سازی است، عمل درونی سازی از ظرفیت تکرار، تعمیم، بازپدیدآوری و بازشناسی برخوردار میشود و این خود به منزله ی تحکیم بازتابهای نوزاد برپایه تمرین های کنشی است. همچنین عمل برون سازی یا شناخت واقعیت جهان برونی تدریجا صورت میگیرد.

زیرمرحله2 نظریه پیاژه- واکنش های دورانی،چرخشی یا دوری اولیه: (1ماهگی تا 4ماهگی)

• این زیرمرحله شامل اولین انطباق های اکتسابی و آموخته شده است.
• واکنش های دورانی صرفا متوجه بدن کودک است. کودک به طور تصادفی یک تجربه ی جدید را کسب و آن را تمرین میکند (حفظ یک نتیجه جالب و کشف دوباره ی آن).
• نخستین عادتها یا از فعالیت مستقیم آزمودنی، یعنی از درون سرچشمه میگیرند یا شکل گیری آنها از طریق “شرطی سازی” از برون حاصل میشود.
• اکثر واکنش های دورانی اولیه شامل سازماندهی دو طرحواره حرکتی و جسمانی است که قبلا از یکدیگر مجزا بوده اند. این واکنش های دورانی توضیح خوبی را برای منظور پیاژه از رشد هوشی به عنوان یک “فرایند سازندگی” فراهم می آورد. نوزاد بصورت فعال ، حرکات و طرحواره های متفاوتی را با یکدیگر “تلفیق” میکند.
• هرچیزی که در این مرحله از دیدرس کودک خارج شود، از ذهن او نیز خارج میشود.
• کودک شروع به پیش بینی رویدادها میکند و همچنین میتواند از رفتارهای آشنا تقلید کند.

زیرمرحله3 نظریه پیاژه- واکنش های دورانی ثانویه: (4تا 9 ماهگی)

• واکنش های دورانی متوجه محیط بیرون است.
• کودک رویدادهای جالبی را در خارج از خود، کشف و بازسازی میکند که به آن “پایداری مناظر جالب” نیز گفته میشود. کودک از توانایی ایجاد دوباره یک رویداد، احساس شادی و لذت میکند.
• این خصیصه یکی از مهم ترین رهاورد های مرحله حسی- حرکتی است، کودک در نخستین ماه های زندگی  در برخورد با محیط، به یک فعالیت سازنده و آفریننده یا خلاق میپردازد و “ریشه خلاقیت” در این سطح ایجاد میشود.
• کودک بین دیدن، گرفتن و لمس کردن سازماندهی ایجاد میکند که باعث ایجاد مفهوم فضای 3بعدی میشود.

• نیمدوره عینی و فضایی کردن روان بنه های هوش عملی

زیرمرحله4 نظریه پیاژه- بکاربستن روان بنه های ثانویه در موقعیت جدید: (9تا12 ماهگی)

• در این مرحله رابطه ی هدف- وسیله ای ایجاد میشود و کودک بین هدف و وسیله تمایز قائل میشود. مثلا اگر در بالای گهواره عروسکی بیاویزید و نخی به آن وصل کنید و در دسترس کودک قرار دهید، کودک مجزا بودن نخ(وسیله) و عروسک (هدف) را تشخیص میدهد و با حرکت دادن نخ ،به حرکت درآوردن عروسک را هدف قرار میدهد. در واقع کودک قادر است روان بنه هایی را برگزیند که به عنوان وسیله برای تحقق هدف موردنظر بکاربسته خواهد شد.
• همچنین کودک به مفهوم پایداری شئ نائل می آید. زمانی که شئ ای را در مکان A از او پنهان میکنیم، او به درستی در مکان A به دنبال شئ میگردد و آن را پیدا میکند، اما اگر شئ را باردیگر، اینبار در مکان B از او پنهان کنیم، او باز در مکان A به دنبال شئ میگردد، که به آن خطای جستجو در مکان A گفته میشود.
• در این مرحله یک وسیله برای چند هدف یا چند وسیله برای یک هدف بکار میروند.

زیرمرحله5 نظریه پیاژه- واکنش های دورانی ثالث: (12 تا 18ماهگی)

• در این مرحله بالاترین سطح هوش حسی- حرکتی، یعنی هوش عملی متجلی میگردد.

رفتارهایی که معرف بالاترین ظرفیتهای هوش حسی- حرکتی قلمدادمیشوند:

• رفتار مجهز شده به تیره چوب: کودکی که از هدف دور نگه داشته شده است و نمیتواند با دراز کردن دست به آن برسد، از چوب، خطکش یا مدادبرای رسیدن به آن استفاده میکند.
• رفتار تکیه گاهی: اگر کودک از هدفی که روی یک پارچه(تکیه گاه) قرار دارد، دور نگه داشته شود و نتواند با دراز کردن دست به آن برسد، با کشیدن تکیه گاه هدف را بدست می آورد.
• این مرحله آغاز رفتارهای آزمایشگری( آزمون و خطا) به منظور رسیدن به راه حل جدید است. اگر روان بنه ای دارای کارامدی محدود باشد، کودک با وارد کردن عناصر جدید درآن، ظرفیت مقابله با موقعیت جدید را فراهم میسازد، که این به منزله ی “کشف یک وسیله جدید” است.
• کودک از روش های مختلف برای رسیدن به اهداف مختلف استفاده میکند.
• رابطه ی هدف- وسیله ای تخصصی تر میشود.
• در این مرحله خطای جستجو در مکان A وجود ندارد و کودک قادر است به دنبال شئ در مکان B بگردد.

زیر مرحله 6 نظریه پیاژه – مرحله درونی شدن و ترکیب ذهنی روان بنه ها:

• این مرحله را مرحله “ابداع”، “اختراع”، “درک ناگهانی یا بروز بینش” یا “تجربه آهان” نیز میتوان نامید.
• در این مرحله قادر به کاربرد تجسم در فعالیتهای روانی است و میتواند به ترکیب درونی یا ذهنی اعمال بپردازد و بصورت نمادی به حل مسائل بپردازد.
• کودک قادر به تقلید معوق( تقلیدی که مدتی پس از رفتار الگو رخ میدهد) است.
• در این مرحله، مفاهیم 4گانه ی شئ، علیت، فضا و زمان شکل میگیرد.

• تشکیل و تحول علیت در دوره حسی- حرکتی:

در زیر مرحله 1و2 یک علیت ابتدایی وجود دارد.

در زیرمرحله 3 علیت سحری- پدیده ای نگر وجود دارد.

در زیرمرحله 4، علیت راه برونی شدن، فضایی شدن و عینی شدن را پیش میگیرد.

در زیرمرحله 5، علیت به سطح عینی میرسد و بصورت واقعی فضایی میشود.

در زیرمرحله 6، علیت همچون مقوله های دیگر، جنبه ی تجسمی به خود میگیرد.

• تشکیل میدان زمانی در دوره حسی- حرکتی:

در مراحل اول ودوم نوعی زمان ابتدایی در کودک وجود دارد.

در مرحله سوم، کودک ظرفیت ادراک توالی رویدادهای بیرونی یا حرکات شئ به وجود می آید.

در مرحله4، کودک در مقوله زمان،مانند دیگر مقوله ها با آغاز عینی سازی مواجه است.

در مرحله5، کودک در رفتارهای زمانی خود به این ظرفیت دست میابد که رویدادهای برونی را تابع یکدیگر سازد و بدین ترتیب به تشکیل ردیف های عینی نائل آید.

در مرحله6، ردیف های عینی، تا قلب آینده و عمق گذشته به شکل ردیف های تجسمی امتداد می یابند.

• فضای توپولوژیک، اقلیدسی و تصویری در دوره ی حسی- حرکتی

فضای کودک در مراحل اول و دوم حسی- حرکتی، فضای توپولوژیک (ابتدایی ترین فصل هندسه) است.

در مراحل سوم و چهرم که هماهنگی بین دیدن و گرفتن به وجود می آید، می توان تا حد 12ماهگی، شاهد فراهم آمدن همزمان فضای اقلیدسی و تصویری بود. شکل های اقلیدسی براثر پایداری ابعاد شئ بنا میشوند.

اشکال هندسه ی تصویری نیز براساس هماهنگی نقطه نظرها درباره شئ یا هماهنگی مناظر ساخته میشوند و از اینجاست که با استقرار پایداری شکل و اندازه مواجه میگردیم.

و در مرحله پنجم و ششم حسی- حرکتی است که فضای تجسمی (بین11ماهگی و24ماهگی) آغاز میگردد.

• خودمیان بینی در سطح حسی- حرکتی:

در این سطح، کودک نمیتواند بین آنچه مربوط به اعمال اوست و آنچه به اشیاء یا اشخاص بیرونی تعلق دارد، تمایز قائل شود.او در جهانی بدون شئ و بدون وجود هشیاری نسبت به “من” خویش زندگی میکند.

• به عنوان آخرین نکته، کودک در مرحله حس- حرکتی دارای اخلاق ناپیرو است.

مرحله تجسمی عملیاتی عینی (2تا 11 سالگی) نظریه پیاژه

این مرحله در کتاب کرین و لورابرک بصورت دو مرحله ی جداگانه آورده شده است که بصورت، مرحله2، تفکر پیش عملیاتی(2تا7سالگی) و مرحله3، تفکر عملیات عینی(7تا 11سالگی) میباشد.

دوره تجسم عملیات عینی به دو نیمدوره تقسیم میشود:

• نیمدوره نمادی- پیش عملیاتی (از2 تا 7سالگی) از منظر نظریه پیاژه

در این نیمدوره 3 مرحله را میتوان از یکدیگر متمایز کرد:

1. مرحله شهودی یا درک مستقیم(2 تا 4 سالگی)

این مرحله مهم ترین مرحله ی تجهیز سازمان روانی به ابزارهای جدید ذهنی قلمداد میشود. کودک به گسترش و اتقرار سریع تجهیزات ذهنی جدید میپردازد، که عبارتند از:

زبان یا کنش علامتی

فعالیت های رمزی

شکل گیری تصویر ذهنی

تقلید الگوی پنهان: تقلید در غیاب الگو صورت میگیرد، البته به شرط این که در سطح اندامهای مرئی کودک باشد(دست ها،پاها و انگشتان)(به چشم، ابرو،بینی و زبان و غیره اندامهای نامرئی گفته میشود)

مرحله شکل بندیهای راکد ادراکی (4تا 5سالگی) از منظر نظریه پیاژه

در این مرحله در عین حال که کنش های نمادی در حال گسترش هستند، مقدمات به کارگرفتن ظرفیت عملیاتی نیز در کودک قابل ردیابی است. اما هنوز انجام عملیات منطقی در حد کامل و درست، امکان پذیر نیست.

مرحله بینابینی یا مفصلی (5تا 7 سالگی) از منظر نظریه پیاژه

در این مرحله کودک در آستانه ی ورود به مرحله بعد است و حکایت دارد از پیشرفتی نسبی در زمینه عملیات. اما هنوز کودک قادر به ردیف کردن نیست، زیرا هنوز به مفهوم برگشت پذیری دست نیافته است.

• نکات مرحله تفکر پیش عملیاتی بصورت کلی و برگرفته از هر سه کتاب:
• اساس تبدیل دوره حسی – حرکتی به پیش عملیاتی، تصویرسازی ذهنی است. آنها روان بنه هایی هستند که قبلا برونی سازی شده اند و در این مرحله در خدمت درونی سازی قرار دارند. دو نوع درونی سازی وجوددارد: 1. درونی سازی به صورت شکل (مثل تقلید کردن، که از یک تصویر درونی شده، انجام میشود)  2. درونی سازی به صورت زبان (تفسیر زبانی یک واقعه)
• پیاژه معتقد بود، تقلید تاخیری در این مرحله شامل تصورات حرکتی است و بر این نکته تاکید داشت که اولین نمادها “حرکتی” هستند، نه زبانی.
• یک منبع عمده از نمادها، زبان است که به سرعت در خلال سالهای اولیه تفکر پیش عملیاتی رشد میکند. اما کودک واژه را برای بازنمایی مفهوم طبقه ای کلی از اشیاء بکار نمیبرد، بلکه آن را به صورت مفاهیم اولیه یا پیش پندارها مورد استفاده قرار میدهد، مثلا نمیتواند بگوید پدر فرزندان بسیاری دارد، بلکه میگوید پدر ژاکلین های بسیار دارد.
• به این دلیل که کودک در این مرحله مفهوم کل را درک نمیکند، استدلالش غالبا “تبدیلی” یا “انتقالی” است و از جزء به جزء تغییر میکند، مثلا میگوید من هنوز خواب بعد از ظهرم را نکرده ام، پس هنوز بعد از ظهر نشده است، اما هنوز درک نمیکند که بعدازظهر یک دوره ی زمانی کلی است که شامل رخدادهای بسیاری است و خواب تنها یکی از آن رخدادها است.
• در کاربرد علامتهای زبان(کنش علامتی زبان) ، کودک برای بیان مفاهیم از “دال (بیان کلمه)” و “مدلول (درک کلمه)” در یک شکل رابطه قراردادی و اجتماعی شده (نظام زبان) سود میبرد، یعنی کودک در این مرحله هم میتواند کلمات را بیان کند و هم معنی آنهارا .

 در این مرحله دونوع کنش رمزی وجود دارد : “رمز”  و  “رد“.

رمز، رابطه غیراجتماعی و غیرقراردادی دال و مدلول است. در اینجا اگر از کودک بپرسیم بوکس چیست؟ کودک بجای استفاده از کلمات، نقاشی این ورزش را میکشد. در واقع کودک در رمز، سیستمی نمادی برای خودش میسازد.

رد ، نیز وجود رابطه ی محسوس بین دال و مدلول است. در اینجا رابطه، نمادی نیست و کودک نمیتواند از نمادسازی نیز استفاده کند، پس اگر از او بپرسیم بوکس چیست؟ ممکن است با استفاده از حرکات دست و پا آن را بما نشان دهد.

نگهداری کمیت های پیوسته(مایعات): این آزمایش مشهورترین آزمایش پیاژه است که در آن ابتدا در دو لیوان یکسان مقدار آب مساوی میریزد، در این زمان تمام کودکان پاسخ میدهند مقدار آب در هردو مساوی است.

سپس آب یکی از لیوان ها را داخل لیوانی پهن تر و کوتاه تر میریزد، در این زمان کودکی که در ابتدای مرحله ی پیش عملیاتی قرار دارد، به وضوح تحت تاثیر بعد ادراکی واحدی- یعنی جنبه ظاهری- قرار میگیرد و نمیتواند درک کند که مقدار آب در هردو مساوی است(عدم نگهداری ذهنی)، اما کودکی که در سال های آخر مرحله پیش عملیاتی است، به سوی نگهداری ذهنی (تغییرنکردن مقدار آب) پیش میرود، اما به آن دست پیدا نمیکند.

کودک به بازیهای نمادی میپردازد، مثلا از چوب به عنوان اسب استفاده میکند. همچنین تفکر جاندارپنداری نیز دارد، مثلا میگوید خورشید صبح ها بیدار میشود.

مهم ترین نقص تفکر در این مرحله، “خودمیان بینی یا خودمحوری” است که ضعف منطقی این مرحله است.

اساسی ترین خصیصه ی ظرفیت عملیاتی برگشت ناپذیری است که ضعف غیر منطقی این مرحله است.

کودک همچنین رؤیاها را واقعی میپندارد و گمان میکند رؤیاها از بیرون می آیند.

خودمیان بینی در نظریه پیاژه – مرحله تفکر پیش عملیاتی:

کودک قادر نیست بین نقطه نظر خود و نقطه نظر دیگران تفاوت قائل شود. این خودمیان بینی ها به 3 دسته تقسیم میشوند:

• خودمیان بینی های مستقیم که شامل فضایی،زمانی و علی میشود که برای بررسی آنها آزمونهای متعددی ابداع شده است. مشهورترین آزمون مربوط به خودمیان بینی فضایی، آزمون “سه کوه” پیاژه است.
• خودمیان بینی غیر مستقیم که کودک در آن مسئله را با “من” خود در ارتباط میگذارد و عبارتند از:

جاندارپنداری: کودک فکر میکند هر غیرجانداری که حرکت میکند، صاحب اراده و واجد هشیاری است.

ساخته پنداری: از نظر کودک همه چیز در طبیعت، توسط خدا یا به دست انسان ساخته شده است.(مثلا رودخانه ها به دست انسان کنده شده است)

غائی انگاری: کودک فکر میکند هر چیزی علتی دارد،مثلا میپندارد، خدا رؤیا را میفرستد،چون کارهایی کرده ایم که نباید میکردیم.

سحری- پدیده ای نگر: براساس آن هرچیزی میتواند هرچیز دیگری را پدیدآورد، یعنی صرفا یک مجاورت مکانی یا زمانی دو شئ ای که هیچ رابطه ای باهم ندارند، کافی است تا کودک بین آنها رابطه علی ایجاد کند.

واقع پنداری: محتواهای هوشیاری کودک به منزله اشیاء تلقی میگردند. مثلا رؤیاها تصاویری هستند که وقتی انسان بیدار است در سر قرار گرفته است، ولی وقتی میخوابد از سر خارج شده و به روی بالشت قرار میگیرند.

• خودمیان بینی اجتماعی که در رابطه با کاربرد قواعد در فعالیتها مورد بررسی قرار گرفته اند. مثل نپذیرفتن قواعد که البته با تحول به تدریج به کاربرد قواعد بازی تن میدهد. کودکان در 4 تا7سالگی اصولا به حالتی خودمحورانه بازی میکنند.

• کودک در این مرحله دارای دیدگاه “واقع گرا” است، به این معنی که به پیامد کارها و وقایع توجه میکند.
• همچنین در این مرحله، اخلاق “دگر پیرو“ است. پذیرش اخلاقی که مصدر آنها بزرگسالان هستند. مسائل مربوط به تبعیت، اطاعت و انضباط با شکل گیری این سطح اخلاقی در ارتباط است.

نیمدوره ی استقرار عملیات منطقی عینی و گسترش نگهداریهای ذهنی در نظریه پیاژه (7تا 11سالگی)

این دوره در کتاب کرین و برک با نام مرحله عملیات عینی مطرح شده است.

• ساختهای عملیاتی در این سطح “گروهه” نامیده میشود، یعنی در حکم شگل گیری نظامهای بسته ای هستند که در حیطه ی خود قابلیت بازگشت به نقطه شروع را دارند.
• این نیمدوره دارای دو مرحله است:

1. مرحله اول که در چارچوب آن عملیات ساده و نگهداریهای ذهنی تحقق می یابند.

2. مرحله دوم که شامل تکمیل برخی ازنظامهای جامع در زمینه فضا و زمان هستیم. در این مرحله وسیع ترین عملیات منطقی عینی(طبقه ها، روابط و اعداد) درباره اشیاء به کار بسته  میشوند.

• در این مرحله با ارائه دو نمونه شکل گیری عملیات منطقی عینی میتوان به مفهوم عملیات عینی دست یافت:

1. عملیات ردیف کردن (مرتب کردن براساس بزرگترین به کوچکترین یا بلندترین به کوتاه ترین)، اگر به کودک بصورت عینی(نه ذهنی) نشان دهیم که چوب B از چوب C درازتر است و چوب A از چوب B درازتر است، کودک میتواند استنباط کند که چوب A از چوب C درازتر است، که به آن ” استنباط فرارونده” میگوییم .

2. طبقه بندی: درون گنجیها در این مرحله بصورت صحیح امکان پذیر است، کودک میتواند مجموعه ی کل را از جزء جداکند، مثلا اگر 8 مهره ی قرمز و 6 آبی داشته باشیم،زمانیکه از کودک میپرسیم تعداد مهره ها بیشتر است یا تعداد مهره های قرمز، کودک در مرحله پیش عملیاتی پاسخ میدهد، تعداد مهره های قرمز،زیرا به مفهوم درون گنجی نرسیده است، اما کودک در مرحله عملیات عینی پاسخ میدهد تعداد مهره ها بیشتر است، که نشان دهندهی رسیدن به مفهوم درون گنجی و توانایی طبقه بندی است.

• در این مرحله کودک قادر به “نگهداری ذهنی” است که برپایه توانایی برگشت پذیری استوار است. پیاژه معتقد است، کودک نگهداری ذهنی را بصورت خودبخودی یاد میگیرد.
• به ناتوانی کودک در انتقال یادگیری یک نوع نگهداری ذهنی به انواع دیگر، “ناهمترازی” گفته میشود.

کودک در تبیین نگهداری ذهنی، به سه نوع استدلال متوسل میشود:

1. این همانی،به این معنی است که در مقابل تغییر شکل یک شئ معین، در مقدار آن تغییری به وقوع نپیوسته است.(آبی که به داخل لیوان پهن و کوتاه ریخته شده است، همان آبی است که ابتدا داخل لیوان بلند و باریک قرار داشت.

2. وارونه سازی، به این معنی که میتواند آب را دوباره داخل لیوان بلند و باریک برگردانیم.

3. جبران، نوعی بازگشت پذیری است که در مورد روابط اشیاء به کار میرود، مثلا کودک میگوید، درست است که این لیوان بلند تر دیگری است، اما در عوض پهن تر است(پهن بودنش، کوتاهیش را جبران میکند.)

از آزمایش های نگهداری ذهنی: تخم مرغ و جا تخم مرغی و پیرمرد و عصا ها است.

• در مرحله عملیات عینی، خودمیان بینی به علت گسترش ظرفیتهای عملیاتی، به نسبیت گرایی تبدیل میشود.
• کودک در این مرحله میداند رؤیاها غیرواقعی هستند و از درون سرچشمه دارند.
• این دوره سازش یافته ترین گستره ی تحول روانی کودک است.
• کودکان پس از 7سالگی سعی میکنند قواعد متداول بازی را رعایت کنند، اما قواعد برای آنها ثابت و غیرقابل تغییر است که برخی افراد قدرتمند،دولت یا خداوند بنانهاده است. پس از حدود10 سالگی، کودک نسبی گراتر میشود و در می یابد که قوانین تنها به عنوان روش های مورد توافق برای بازی درنظرگرفته شده اند و دیگر آنهارا مطلق یا ثابت فرض نمیکنند.
• کودک در این مرحله دارای دیدگاه “نسبی گرا” است، به این معنی که به مقاصد افراد توجه میکند.
• در این مرحله اخلاق از دیگر پیرو به اخلاق خود پیرو تبدیل میشود.

مرحله انتزاعی یا صوری نظریه پیاژه (از 11تا 15سالگی)

این مرحله در کتاب کرین برک با نام عملیات صوری شناخته میشود.

• در این مرحله بزرگترین خصیصه نوجوان، ظهور بعد ممکن است.
• با پدید آمدن ظرفیت استدلال فرضی- استنتاجی در نوجوانی، اینک برخلاف دوره عملیات عینی، استدلال فقط درباره اشیاء محسوس وحضوری صورت نمیگیرد، بلکه توانایی استدلال براساس فرض فراهم میگردد.
• عملیات منطقی به صورت عملیات قضیه ای(تفکر گزاره ای) در می آید. آزمودنی با جانشین ساختن تعبیر لفظی اشیاء به جای اشیاء، یعنی به کمک جمله ها یا گزاره ها، منطق قضایا را بکار میبندد.
• فکر انتزاعی نظام عملیاتی به توان2 یا تناسبها را تشکیل میدهد، یعنی بین روابط، روابط برقرار میکند. درواقع ، عملیات منطقی عینی، عملیا به توان 1 هستند، به این معنا که مستقیما درمورد اشیاء حضوری بکار بسته میشوند.
• طبیعت فکر صوری ترکیبی است، به این معنا که بین دو یا چند طبقه یا دسته از اشیاء یاموجودات، تمام ترکیبها یا رابطه های ممکن را برقرار میسازد. ظهور عملیات ترکیبی در گسترش و تحکیم قدرت فکر اهمیت اساسی دارد. به محض پدیدار شدن این عملیات، میتوان اشیاء یا عوامل یا افکار و یا قضیه هارا بام ترکیب کرد و در نتیجه درهرمورد براساس واقعیت فرض شده، به استدلال پرداخت.
• به کمک این ظرفیت وسیع عملیاتی که بر یک ساخت عملیاتی منطقی- ریاضی که به عنوان گروه تغییرشکلهای 4گانه استوار است و مشخصه اساسی فکر نوجوان را تشکیل میدهد، فرد آدمی به بالاترین سطح تعادل جویی نائل میگردد.(پس این مرحله بالاترین سطح تعادل جویی است). گروه تغییرشکلهای 4گانه از 4 تغییر شکل، همسان (I)، معکوس (N)، متقابل (R) و همبسته (C) که آن را گروه INRC نیز مینامند، تشکیل یافته است و معرف دو نوع بازگشت پذیری عکس و تقابل است که در نظام واحد در این دوره هماهنگ شده اند، در حالی که در دوره ی عملیات عینی از هم جدا هستند.
• در نظام پیاژه نوجوانی از یک سو براثر تغییرهای ساختاری و شکل گیری نهایی سازمان روانی و از سوی دیگر با خصیصه ی اساسی آن، یعنی خودرا در شمار جامعه بزرگسالان در آوردن مشخص میشود.
• نوجوان در این مرحله قادر به “استنباط فرارونده ی ذهنی” نیز میشود.
• در این مرحله سومین خودمیان بینی ایجاد میشود، که نوجوان به دنبال سازش دادن محیط با من خویشتن است. درواقع خودمیان بینی نوجوان را میتوان نوعی اعتقاد به “رستاخیز” دانست.
• یعنی نظریه هایی که نوجوان براساس آنها جهان را مجسم میکند، برفعالیت های اصلاح گرایانه مبتنی هستند که نوجوان احساس میکند که باید مجری آنها باشد. همچنین به علت ظهور بعد ممکن، میتوانند اندیشه و لول مجردی نظیر عشق و آزادی را درک کنند و جوامعی فرضی و بسیار متفاوت با جامعه کنونی خودرا در نظرآورند.

اکثر دانشجویان برای آنکه به رتبه برتر کنکور کارشناسی ارشد روانشناسی برسند ، با چالش های زیادی مواجهه میشوند ، از جمله این چالش ها انتخاب منابع مناسب ، برنامه ریزی صحیح و مطالعه ی پر بازده با توجه به شرایط می باشد ،درهمین جهت تیم یک بالینگر به شما کمک میکند تا این مسیر را با دغدغه ی کمتری پشت سر بگذارید و به اهداف خود برسید ، برای دریافت مشاوره تک جلسه و طرح مشاوره میتوانید روی لینک های زیر کلیک کنید :

مشاوره تک جلسه

طرح مشاوره

ارتباط با ما
کانال تلگرام یک بالینگر
اینستاگرام یک بالینگر